O archidiecezji

Biskup diecezjalny: wakans (od 14 grudnia 2024 r.)
Administrator apostolski: bp Marek Szkudło (od 16 grudnia 2024 r.)
Biskupi pomocniczy: Marek Szkudło, Adam Wodarczyk i Grzegorz Olszowski
Biskupi seniorzy: Damian Zimoń, Wiktor Skworc
Stolica diecezji: Katowice
Obszar: 2 400 km2
Wierni: ok 1.385.000 katolików (ok. 1 450 000 mieszkańców)
Liczba księży diecezjalnych: 967 (stan na 1 marca 2025 roku)
Liczba księży zakonnych: 152 (stan na 1 marca 2025 roku)
Liczba dekanatów: 37
Liczba parafii: 322
Katedra: Chrystusa Króla (rocznica poświęcenia: 30 października).
Główni patroni archidiecezji: Matka Boża Piekarska (12 września); św. Florian, męczennik (4 maja); św. Barbara, dziewica i męczennica (4 grudnia).
Patron metropolii katowickiej: św. Jacek, prezbiter (17 sierpnia).
 
Rys historyczny

Do roku 1922 Górny Śląsk znajdował się w strukturach kościelnych diecezji wrocławskiej. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku na Górnym Śląsku wzmogło się dążenie mieszkającej tu ludności polskiej do włączenia się do odrodzonej Rzeczpospolitej. Wobec oporu władz pruskich w latach 1919–1921 wybuchły trzy powstania śląskie oraz przeprowadzono plebiscyt pod nadzorem Ligi Narodów (20 marca 1921 roku). W wyniku plebiscytu część Górnego Śląska została włączona do Polski. Biskup wrocławski Adolf Bertram 21 października 1921 roku utworzył na tym obszarze podległą sobie Delegaturę Biskupią na Śląsku, powierzając ją ks. Janowi Kapicy, proboszczowi parafii św. Marii Magdaleny w Tychach. Odpowiadając na dalsze polityczne decyzje i kościelne działania, Stolica Apostolska 7 listopada 1922 roku powołała Administraturę Apostolską Polskiego Śląska. Trzy lata później, 28 października 1925 roku, bullą Vixdum Poloniae unitas papież Pius XI utworzył diecezję katowicką i włączył ją do metropolii krakowskiej.

Teren diecezji katowickiej obejmujący 4216 km² był centrum przemysłowym Drugiej Rzeczpospolitej. Koncentracja przemysłu ciężkiego – kopalń węgla kamiennego i hutnictwa – spowodowała po drugiej wojnie światowej gwałtowną urbanizację i przyrost liczby mieszkańców, zatrudnionych głównie w przemyśle ciężkim. Wynikła stąd konieczność rozwoju sieci parafialnej i rozbudowania duszpasterstwa, zwłaszcza w miastach (Katowice, Tychy, Jastrzębie Zdrój, Rybnik, Żory, Wodzisław Śląski). W latach 1970–1989 pomimo restrykcyjnej polityki władz komunistycznych wybudowano ponad 150 nowych kościołów. Powstały one dzięki nadzwyczajnemu zaangażowaniu i ofiarności wiernych oraz pracy księży budowniczych. W latach PRL katowiccy biskupi odważnie walczyli o niedzielę wolną od pracy, wskazywali też na konieczność troski o rodzinę i poszanowanie praw ludzi pracy. W okresie stanu wojennego biskup katowicki Herbert Bednorz powołał Biskupi Komitet Pomocy Więźniom i Internowanym, który objął wieloletnią, wszechstronną pomocą około trzech tysięcy internowanych i ich rodziny.
Aktualnie w skład archidiecezji katowickiej wchodzą 322 parafie, skupione w 37 dekanatach. Jej głównym kościołem jest katedra pw. Chrystusa Króla w Katowicach. Została ona poświęcona w 1955 roku pod nieobecność katowickich biskupów. Uroczystości przewodniczył biskup częstochowski Zdzisław Golińśki. Obecny kształt katedry nie odpowiada pierwotnym planom architektonicznym Zygmunta Gawlika i Franciszka Mączyńskiego, ponieważ władze komunistyczne udaremniły wybudowanie trzydziestometrowej kopuły. Na frontonie kościoła katedralnego umieszczono napis „Soli Deo honor et gloria” – Jedynie Bogu cześć i chwała. Powyżej inskrypcji umieszczono tympanon pn. „Hołd Ludu Śląskiego dla Chrystusa Króla”, którego projekt przygotował śląski artysta rzeźbiarz Tomasz Wenklar. 

Bullą Totus Tuus Poloniae populus z 25 marca 1992 roku papież Jan Paweł II podniósł diecezję katowicką do rangi archidiecezji i stolicy nowej metropolii katowickiej. W jej skład wchodzą: archidiecezja katowicka oraz diecezja gliwicka i diecezja opolska. Głównymi patronami archidiecezji są: Matka Boża Piekarska, św. Florian i św. Barbara.
Biskupi
Administracją Apostolską Śląska Polskiego, a po niej diecezją śląską (katowicką), kierował urodzony w Mysłowicach ks. August Hlond SDB. Po przeniesieniu go w roku 1926 na stolicę prymasowską w Gnieźnie i Poznaniu, biskupem katowickim został ks. Arkadiusz Lisiecki – kapłan archidiecezji poznańskiej. Jego posługa trwała tylko cztery lata (1926–1930). Po jego nagłej śmierci kolejnym biskupem diecezjalnym w Katowicach został ks. Stanisław Adamski, kapłan-społecznik z archidiecezji poznańskiej. Swój urząd sprawował 37 lat, z tym jednak, że dwukrotnie wygnano go z Katowic. Najpierw dokonał tego reżim nazistowski (1941–1945), a następnie stalinowski (1952–1956). Podczas nieobecności ordynariusza władzę w czasie II wojny światowej sprawowali wikariusze generalni – ks. Franciszek Strzyż i ks. Franciszek Woźnica. W 1950 roku – ze względu na stan zdrowia – Stolica Apostolska przydzieliła mu koadiutora z prawem następstwa w osobie ks. Herberta Bednorza, kapłana diecezji katowickiej. W czasie nieobecności hierarchów w latach 1952–1956 diecezją katowicką (wtedy stalinogrodzką) administrowali wikariusze kapitulni: ks. Filip Bednorz i ks. Jan Piskorz, wybrani na urząd pod naciskiem Służby Bezpieczeństwa. Po śmierci biskupa Adamskiego w 1967 roku, biskup Bednorz kierował diecezją do 1985 roku. Jego następcą został ks. Damian Zimoń, proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach – od 1992 roku arcybiskup metropolita katowicki. Jego obowiązki przejął biskup tarnowski Wiktor Skworc pochodzący z diecezji katowickiej, który kanonicznie objął archidiecezję katowicką 26 listopada 2011 roku w uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. 4 grudnia 2021 roku papież Franciszek mianował arcybiskupem koadiutorem biskupa pomocniczego diecezji ełckiej Adriana Józefa Galbasa SAC. Po przyjęciu przez papieża Franciszka rezygnacji arcybiskupa Wiktora Skworca, 31 maja 2023 roku, abp Galbas został mianowany arcybiskupem metropolitą katowickim. Papież Franciszek mianował go arcybiskupem metropolitą warszawskim 4 listopada 2024 roku. 14 grudnia 2024 objął kanonicznie archidiecezję warszawską i odbył ingres do bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
Duchowieństwo
Duchowieństwo powstałej w 1925 roku diecezji katowickiej zdobywało wykształcenie teologiczne na wydziałach teologicznych we Wrocławiu i w Ołomuńcu oraz – w czasie drugiej wojny światowej – w seminariach duchownych w Widnawie i Fuldzie. W czasie posługi biskupa Hlonda duchowieństwo diecezji katowickiej liczyło około 300 księży – na każdego z nich przypadało 3385 wiernych. Z czasem liczba kandydatów do kapłaństwa zwiększała się. Od roku 1928 zamieszkali oni w nowym gmachu Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie i studiowali na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1935 roku kształciło się tam 159 alumnów. W przeddzień wybuchu drugiej wojny światowej diecezja liczyła 489 księży. Prześladowania, które spotkały duchowieństwo, mocno przerzedziły jego szeregi. Pretekstem do eksterminacji był udział kapłanów w powstaniach śląskich i plebiscycie oraz ich zasługi dla rozwoju kultury polskiej w okresie międzywojennym, a także działalność w nielegalnym – według władz okupacyjnych – ruchu charytatywnym oraz niestosowanie się do zakazu okupanta w zakresie używania języka polskiego w duszpasterstwie. Z terenu diecezji w 1941 roku zostali deportowani biskupi: Stanisław Adamski i Juliusz Bieniek, zaś 157 księży zostało dotkniętych różnego rodzaju represjami: 45 księży i kleryków poniosło śmierć w więzieniach i obozach koncentracyjnych. Męczennikami za wiarę ogłoszono trzech księży diecezjalnych: bł. Emila Szramka i bł. Józefa Czempiela i bł. Jana Machę.
Po drugiej wojnie światowej liczba duchownych systematycznie wzrastała. Do 1980 roku Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne mieściło się w Krakowie. Decyzją biskupa Herberta Bednorza 3 listopada 1980 roku jego siedzibę przeniesiono do użytkowanego dotychczas przez państwo budynku szkolnego dawnego Gimnazjum św. Jacka w Katowicach. W 2000 roku utworzono Wydział Teologiczny na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, gdzie odtąd alumni seminarium duchownego studiują teologię i mają możliwość zdobywania stopni naukowych razem ze świeckimi. Duchowieństwo archidiecezji katowickiej liczy dziś ponad 900 księży. Kilkudziesięciu z nich pracuje na misjach w Afryce (w Zambii i Tanzanii) i Azji (w Kazachstanie), a także w krajach europejskich: w Anglii, Francji, Republice Czeskiej i na Ukrainie.
Zgromadzenia zakonne
Na terenie archidiecezji katowickiej swoje miejsce mają domy zgromadzeń męskich i żeńskich, w tym Dom Prowincjalny Ojców Franciszkanów, Dom Generalny Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Mikołowie oraz Domy Prowincjalne: Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Katowicach i Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej w Katowicach-Panewnikach, a także dwa klasztory klauzurowe: w Katowicach wybudowany przez diecezję klasztor sióstr karmelitanek i w Rybniku klasztor sióstr wizytek, które wygnane z Wilna w 1946 roku, zostały przyjęte do diecezji katowickiej przez biskupa Stanisława Adamskiego.
Duszpasterstwo
W archidiecezji katowickiej działają katolickie stowarzyszenia i ruchy, wśród których należy wymienić: Ruch Światło-Życie, założony przez sługę Bożego ks. Franciszka Blachnickiego, Ruch Dzieci Maryi, Katolicką Odnowę w Duchu Świętym, Legion Maryi, Ruch Focolare, Neokatechumenat, Akcję Katolicką, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży oraz wspólnoty o charakterze modlitewnym, charytatywnym i apostolskim. Obecne są także ośrodki Duszpasterstwa Akademickiego oraz duszpasterstwa stanowe. W Katowicach mieści się ogólnopolska centrala „Apostolstwa Chorych” i Duszpasterstwa Głuchoniemych.
Na terenie archidiecezji funkcjonuje kilka sanktuariów, z których najbardziej znane jest sanktuarium NMP Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich. Co roku odbywają się tam pielgrzymki stanowe mężczyzn i młodzieńców oraz kobiet i dziewcząt. Przez dwanaście lat uczestniczył w nich i wygłaszał homilie kardynał Karol Wojtyła, ówczesny metropolita krakowski.
Kościół katowicki posiada miejsca formacji w postaci domów rekolekcyjnych w Wodzisławiu Śląskim-Kokoszycach, Brennej, Katowicach-Panewnikach, Koniakowie, Wiśle, Jaworniku oraz w Piekarach Śląskich. Organizowane są w nich spotkania formacyjne oraz dni skupienia dla świeckich i duchownych.
W latach 1972–1975 odbył się I Synod Diecezji Katowickiej. Wzięli w nim udział przedstawiciele duchowieństwa oraz katolicy świeccy. Intencją zwołującego synod bp. Herberta Bednorza było dostosowanie życia duszpasterskiego diecezji katowickiej do wskazań Soboru Watykańskiego II. Synod podjął tematy związane z liturgią, duszpasterstwem rodzin, młodzieży i ludzi pracy, katechizacją, zarządzaniem parafią, formacją kapłanów i świeckich. Promował aktywny udział świeckich m.in. przez tworzenie rad parafialnych, a także podkreślał potrzebę obecności Kościoła w przestrzeni publicznej. Uchwały synodu zostały zebrane w publikacji „Wiara, modlitwa i życie w Kościele Katowickim”.
W latach 2012–2016 z inicjatywy abp. Wiktora Skworca, ówczesnego arcybiskupa metropolity katowickiego, obradował II Synod Archidiecezji Katowickiej. Do udziału w nim zostali zaproszeni duchowni, osoby życia konsekrowanego oraz świeccy przedstawiciele ruchów i wspólnot działających na terenie archidiecezji oraz delegacje poszczególnych parafii. Prace odbywały się podczas zebrań plenarnych oraz posiedzeń kilkunastu komisji. Członkowie synodu, bazując na dokumentach I Synodu Diecezji Katowickiej, starali się uaktualniać wyzwania stojące przed kościołem lokalnym o współczesny punkt widzenia. Synodalne dokumenty koncentrują się więc wokół realizacji właściwego celu Kościoła, na drodze do którego istotna jest chrześcijańska dojrzałość, głoszenie kerygmatu, osobista relacja z Bogiem, udział w życiu sakramentalnym i braterska wspólnota. 20 listopada 2016 roku oficjalnie zamknięto obrazy II Synodu Archidiecezji Katowickiej. Akty synodalne opublikowano w tomie „Wsłuchani w Ducha. Uchwały II Synodu Archidiecezji Katowickiej”.
Instytucje archidiecezji katowickiej
Znaczące miejsce w misji ewangelizacyjnej zajmują media katolickie związane z archidiecezją katowicką: tygodnik „Gość Niedzielny” (od 1923 roku), miesięcznik „Mały Gość Niedzielny” (religijne pismo dla dzieci i młodzieży – wznowione w roku 1981), miesięcznik „Apostolstwo Chorych” (przyjęty ze Lwowa w 1946 roku), Radio eM, portal internetowy „wiara.pl”, wydawnictwo Księgarnia św. Jacka (od 1925 roku). 
W 1983 roku otwarto Muzeum Diecezjalne. Idea jego powstania pojawiła się u progu historii diecezji katowickiej. Muzeum zostało wpisane w program budowy zespołu katedry wraz z budynkami przyległymi. Projekt, ze względu na brak środków nie został zrealizowany, dlatego kolekcję przekazano powstałemu w 1927 roku Muzeum Śląskiemu. Inicjatywa powstania Muzeum Diecezjalnego wróciła po półwieczu. Wydarzeniem zapowiadającym jego powstania była zorganizowana w 1975 roku wystawa obrazująca historię życia religijnego na Górnym Śląsku. W dniu 20 listopada 1983 roku biskup Herbert Bednorz poświęcił pomieszczenia, w których zorganizowano ekspozycję muzealną. Obecnie wystawa stała znajdująca się w siedzibie dawnej drukarni przy ul. Wita Stwosza 11 prezentuje przekrojowo zbiory muzealne, poczynając od średniowiecznych zabytków śląskiej sztuki sakralnej, poprzez tematykę hagiograficzną, ikony, sztukę polską przełomu XIX i XX wieku oraz pierwszej połowy XX wieku, pamiątki po duchownych diecezji katowickiej, aż po sztukę współczesną.
W listopadzie 1989 roku powołano Caritas Archidiecezji Katowickiej. Misją organizacji jest niesienie pomocy osobom potrzebującym poprzez działania charytatywne, opiekuńcze i społeczne. Caritas udziela wsparcia osobom w kryzysach, niepełnosprawnym, doświadczonym ubóstwem i bezdomnością, a także klęskami żywiołowymi. Prowadzi 11 Środowiskowych Domów Samopomocy (ŚDS) oferujących wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami; 8 Domów Pomocy Społecznej (DPS), w tym dla osób starszych oraz z niepełnosprawnością intelektualną; 8 świetlic dla dzieci, w tym świetlice socjoterapeutyczne i środowiskowe; 7 Warsztatów Terapii Zajęciowej (WTZ), wspierających osoby z niepełnosprawnościami w rozwoju zawodowym; 3 Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ), w których osoby z niepełnosprawnościami mają możliwość zdobycia praktycznych umiejętności; 2 Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze (ZOL), świadczące pomoc medyczną i rehabilitacyjną.
W czerwcu 1997 roku poświęcony został Dom Świętego Józefa. Prowadzona przez Caritas Archidiecezji placówka zapewnia całodobową opiekę dla osób starszych (30 księży), opiekę medyczną i pielęgniarską dla osób przewlekle chorych i niesamodzielnych oraz masaże lecznicze oraz wynajem łóżek dla osób potrzebujących tymczasowej opieki.
Początki Archidiecezjalnej Poradni Psychologicznej sięgają lat 50. XX wieku. W roku 2019 roku powstała Archidiecezjalna Poradnia Psychologiczna „Przystań”, prowadzona przez Katolicką Fundację „Rodzina jest Najważniejsza”. Obecnie poradnia działa w dwóch lokalizacjach: w Katowicach i Rybniku. Oferuje wsparcie w takich obszarach jak: poradnictwo psychologiczne, psychoterapia indywidualna dla dorosłych i młodzieży, terapia par i rodzin, interwencja kryzysowa, psychoedukacja, działalność szkoleniowa oraz prowadzenie grup wsparcia.